De rol van verteller

Vanzelfsprekend wilde Bach een boodschap overbrengen, een verhaal vertellen met zijn cantates, missen en passionen. Een verhaal waarin personages gebeurtenissen overkomen. Al eerder heb ik gezegd dat wij, u en ik, één van de personages zijn in het verhaal; in de Hohe Messe zijn wij het immers, die met ‘eleison’ om ontferming vragen. Onlangs heb ik begrepen en ervaren dat wij, zangers, een dubbelrol vervullen: wij zijn niet alleen personage in, maar ook verteller van het verhaal. Het goed vervullen van die rol als verteller verrijkt het verhaal enorm: verbanden in het verhaal worden blootgelegd en gebeurtenissen ineens veel duidelijker.

Dit inzicht kreeg ik omdat ik een paar dagen geleden een uitvoering van de Matthäus-Passion van het Luthers Bach Ensemble ( luthersbachensemble.nl ) heb bijgewoond. Nou heb ik al veel uitvoeringen van de MP meegemaakt en zelfs een drietal keer meegezongen, dus ik dacht het verhaal wel aardig te kennen. De uitvoering van dit Luthers Bach Ensemble (LBE) is echter semi-scenisch en dat voegt opeens heel veel toe.

Ik hoef hier niet alle details van deze semi-geënsceneerde uitvoering te vertellen (zie o.a. de zeer lovende en duidelijke recensie in het dagblad Trouw, te lezen op de website van het LBE), wel kan een aantal voorbeelden tot illustratie dienen. De koorzangers waren gekleed in hun dagelijkse kleren en liepen als toevallige toeschouwers bij een gebeurtenis met de jassen nog aan -al zingend- het podium op. De solisten liepen zingend op elkaar af als hun personage in het verhaal dit verlangde. De koorleden richtten duidelijk hun gezicht naar, en blik op het personage waarover zij op dat moment zongen (ja, alles werd uit het hoofd gezongen). Zelfs ironie werd op niet mis te verstane wijze door de koorleden uitgebeeld. Voor het eerst heb ik solisten in de MP glimlachend zien zingen, omdat daadwerkelijk een enkele aria of passage een vreugdevolle boodschap heeft. Voor het eerst ben ik diepgeraakt tijdens een aria met de gebruikelijk wollige tekst door -letterlijk- de handreiking van de solist naar het publiek. Ik zag -vanaf het balkon van de Akerk in Groningen- toeschouwers afwezig hun jas pakken tijdens het zingen van het slotkoor; de zangers trokken immers zelf ook hun jas aan en verlieten het podium. Zo waren wij allen als niet eerder tevoren betrokken in dit verhaal van de Matthäus-Passion.

Waarom vertel ik dit allemaal hier? Nou, deels omdat het nog lang zal duren voordat ik mijn enthousiasme over deze uitvoering wel onder stoelen of banken kan steken. Vooral echter voor het duidelijk maken van het belang van onze rol als verteller van het verhaal dat in de Hohe Messe wordt verteld. Hoe wij die rol spelen, bepaalt voor een zeker deel het succes van onze uitvoering. Over de precieze invulling van die rol zal het laatste woord nog niet zijn gezegd.