Enjambement
door Wouter Olthuis
Weet je het nog? Enjambement is het doorlopen van een zin over twee versregels:
Bijna nooit zie je een vogel in de lucht
zich bedenken, zwenken, terug.
(Judith Herzberg)
En ik ben altijd op zoek de genialiteit van Bach te bewijzen (alsof …). Dus vind ik het prachtig om op te merken dat in het schitterende Crucifixus met ijzeren herhaling een zeer herkenbare instrumentale versregel te beluisteren is in de continuo: de baslijn vormt een passacaglia (of chaconne). Het koor zingt daarbij de tekst van het Crucifixus in muzikale zinnen. Het prachtige is, dat de gezongen zinnen een andere lengte hebben dan de versregel van de passacaglia: een schitterend muzikaal enjambement dat schurende dissonanten oplevert die telkens van kleur veranderen.
Nu is bekend dat Purcell in Dido’s Lament uit de Dido and Aeneas hetzelfde basthema gebruikt (ja, Purcell was 25 jaar eerder, maar het is niet waarschijnlijk dat Bach de ‘Dido’ heeft gekend). Ik zou wel eens even bewijzen dat het genie van Bach met z’n enjambement uitstak boven dat van Purcell. Hmm, niet dus. De eveneens geniale Purcell doet hetzelfde: ook daar heeft de gezongen zin een andere lengte dan het instrumentale basthema. Stand Bach-Purcell: 1-1.
De baslijn uit het Crucifixus die zich steeds herhaalt