Vertaling
door Wouter Olthuis
Vertalingen van de tekst van de Hohe Messe zijn voldoende beschikbaar op het internet. Toch leek het mij handig en nuttig de Latijnse en Nederlandse tekst ook op deze website bij de hand te hebben. Zo gezegd, zo gedaan, dacht ik, even een vertaling vinden en hier kopiëren. Dan blijken er toch kleine verschillen te bestaan tussen de vertalingen onderling en word ik zodoende gedwongen een keuze te maken. Gebukt onder die verantwoordelijkheid onderscheid ik taalkundige en inhoudelijke gezichtspunten. Taalkundig betekent het schipperen tussen de bekendheid van oude teksten enerzijds en leesbaarheid, en daarmee toegankelijkheid anderzijds. Voorbeelden: ‘Lam Gods’ of ‘Lam van God’, ‘afgedaald' of ‘neergedaald’. Keuzes daartussen acht ik ongevaarlijk.
Inhoudelijke keuzes echter zijn eng: ‘één heilige algemene en apostolische kerk’ of ‘één heilige, katholieke en apostolische kerk’. Soms raken de taalkundige en inhoudelijke aspecten elkaar: ‘Crucifixus etiam pro nobis’ werd door de ene site vertaald als ‘Gekruisigd, ook voor ons’ en door de andere als ‘Zelfs gekruisigd is hij voor ons’. Verschillen kleiner dan deze hebben in het verleden geleid tot kerkscheuringen en erger! Zonder veel bagage en met mijn middelbare schoolkennis van het Latijn heb ik hier en daar een keuze gemaakt, leidend tot onderstaande vertaling, voor het grootste deel gebaseerd op de vertaling van Ria van Hengel. De nummers verwijzen naar onze Bärenreiter Urtext uitgave.
I. Missa | |
1. Kyrie (Koor) | |
Kyrie eleison | Heer, ontferm u, |
2. Christe (Aria / Duet S1, S2) | |
Christe eleison | Christus, ontferm u, |
3. Kyrie (Koor) | |
Kyrie eleison. | Heer, ontferm u. |
4a. Gloria (Koor) | |
Gloria in excelsis Deo, | Ere zij God in den hoge, |
4b. Et in terra pax (Koor) | |
et in terra pax | en vrede op aarde |
hominibus bonae voluntatis. | voor mensen van goede wil. |
5. Laudamus te (Aria S2) | |
Laudamus te, benedicimus te, | Wij loven u, wij prijzen u, |
adoramus te, glorificamus te. | wij aanbidden u, wij verheerlijken u. |
6. Gratias (Koor) | |
Gratias agimus tibi | Wij zeggen u dank |
propter magnam gloriam tuam. | voor uw grote heerlijkheid. |
7a. Domine Deus (Aria / Duet S, T) | |
Domine Deus, Rex coelestis, | Heer God, Koning van de hemel, |
Deus Pater omnipotens. | God, almachtige Vader. |
Domine Fili unigenite | Heer, eniggeboren Zoon, |
Jesu Christe altissime. | Jezus Christus, allerhoogste. |
Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris. | Heer God, Lam van God, Zoon van de Vader. |
7b. Qui tollis (Koor) | |
Qui tollis peccata mundi, | U die de zonden van de wereld draagt, |
miserere nobis, | ontferm u over ons, |
suscipe deprecationem nostram. | aanvaard onze smeekbede. |
8. Qui sedes (Aria A) | |
Qui sedes ad dexteram Patris, | U die zit aan de rechterhand van de Vader, |
miserere nobis. | ontferm u over ons. |
9a. Quoniam (Aria B) | |
Quoniam tu solus sanctus, | Want u alleen bent heilig, |
tu solus Dominus, | u alleen bent de Heer, |
tu solus altissimus Jesu Christe. | u alleen bent de hoogste, Jezus Christus. |
9b. Cum Sancto Spiritu (Koor) | |
Cum Sancto Spiritu | Met de Heilige Geest |
in gloria Dei Patris, amen. | tot eer van God de Vader, amen. |
II. Symbolum Nicenum | |
10. Credo (Koor) | |
Credo in unum Deum. | Ik geloof in één God. |
11. Patrem omnipotentem (Koor) | |
Patrem omnipotentem, | De almachtige Vader |
factorem coeli et terrae, | schepper van hemel en aarde, |
visibilium omnium et invisibilium. | van al het zichtbare en onzichtbare. |
12. Et in unum Dominum (Aria / Duet S, A) | |
Et in unum Dominum Jesum Christum, | En in één Heer, Jezus Christus, |
Filium Dei unigenitum | eniggeboren Zoon van God |
et ex Patre natum ante omnia secula. | en uit de Vader geboren vóór alle eeuwen. |
Deum de Deo, lumen de lumine, | God uit God, licht uit licht, |
Deum verum de Deo vero, | ware God uit ware God, |
genitum, non factum | geboren, niet gemaakt, |
consubstantialem Patri, | één van wezen met de Vader; |
per quem omnia facta sunt. | door wie alles is gemaakt. |
Qui propter nos homines | Die om ons mensen |
et propter nostram salutem descendit de coelis, | en om onze redding is afgedaald uit de hemel, |
et incarnatus est | en een lichaam heeft aangenomen |
de Spiritu Sancto | door de Heilige Geest |
ex Maria virgine, et homo factus est, | uit de Maagd Maria, en mens is geworden, |
13. Et incarnatus est (Koor) | |
Et incarnatus est | En een lichaam heeft aangenomen |
de Spiritu Sancto ex Maria virgine, | door de Heilige Geest uit de maagd Maria, |
et homo factus est. | en mens is geworden, |
14. Crucifixus (Koor) | |
Crucifixus etiam pro nobis | Gekruisigd, ook voor ons |
sub Pontio Pilato, | onder Pontius Pilatus, |
passus et sepultus est. | heeft hij geleden en is hij begraven, |
15. Et resurrexit (Koor) | |
Et resurrexit tertia die | En hij is opgestaan op de derde dag |
secundum scripturas, | volgens de schriften, |
et ascendit in coelum, | en hij is opgevaren naar de hemel, |
sedet ad dexteram Dei Patris, | en zit aan de rechterhand van de God Vader, |
et iterum venturus est cum gloria | en hij zal wederkomen met heerlijkheid |
judicare vivos et mortuos, | om levenden en doden te oordelen, |
cuius regni non erit finis. | wiens rijk geen einde zal hebben. |
16. Et in Spiritum sanctum (Aria B) | |
Et in Spiritum Sanctum | En (ik geloof) in de Heilige Geest, |
Dominum et vivificantem, | Heer en schenker van leven, |
qui ex Patre Filioque procedit; | die uit de Vader en de Zoon voortkomt, |
qui cum Patre et Filio simul | die samen met de Vader en de Zoon |
adoratur et conglorificatur; | wordt aanbeden en vereerd; |
qui locutus est per Prophetas. | die heeft gesproken door de profeten. |
Et unam sanctam catholicam | En (ik geloof) in één heilige, katholieke |
et apostolicam ecclesiam. | en apostolische kerk. |
17a. Confiteor (Koor) | |
Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. | Ik belijd één doop tot vergeving van zonden |
17b. Et expecto (Koor) | |
Et expecto resurrectionem mortuorum | En ik verwacht de opstanding van de doden, |
et vitam venturi seculi, amen. | en het leven in de komende tijd, amen. |
III. Sanctus | |
18a. Sanctus (Koor) | |
Sanctus Dominus Deus Sabaoth. | Heilig is de Heer, de God der heerscharen. |
18b. Pleni sunt coeli |
|
Pleni sunt coeli et terra gloria eius. | Vol zijn hemel en aarde van zijn heerlijkheid. |
IV. Osanna, Benedictus, Agnus Dei et Dona nobis pacem | |
19. Osanna (Koor) | |
Osanna in excelsis. | Hosanna in den hoge. |
20. Benedictus (Aria T) | |
Benedictus qui venit in nomine Domini. | Gezegend is hij die komt in de naam van de Heer. |
21. Osanna (Koor) | |
Osanna in excelsis. | Hosanna in den hoge. |
22. Agnus Dei (Aria A) | |
Agnus Dei qui tollis peccata mundi, | Lam van God, dat de zonden van de wereld draagt, |
miserere nobis.(2x) | ontferm u over ons. |
23. Dona nobis pacem (Koor) | |
Dona nobis pacem. | Geef ons vrede. |